Παραδοσιακά Χωριά

Ανάμεσα στον Εθνικό Δρυμό "Βάλια Κάλντα" και στο Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας βρίσκονται μερικά από τα ομορφότερα χωριά του νομού Γρεβενών. Η Αβδέλλα, από όπου κατάγονταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Βαλκανίων (οι αδερφοί Μανάκια) και το Περιβόλι αποτελούν δύο από τα σημαντικότερα καλοκαιρινά θέρετρα του νομού Γρεβενών. Αν και το χειμώνα τα χωριά αυτά δεν έχουν πολλούς μόνιμους κατοίκους, κάθε καλοκαίρι γεμίζουν με κόσμο και φιλοξενούν πολλούς κτηνοτρόφους με τα κοπάδια τους.

Η Σαμαρίνα και η Σμίξη, φημισμένα βλαχοχώρια, οι Φιλιππαίοι, η Αετιά, η Λάβδα, το Δοτσικό και το Μεσολούρι είναι από τα χωριά που δέχονται πληθώρα τουριστών κατά τη διάρκεια του χειμώνα λόγω της κοντινής τους απόστασης με το Χιονοδρομικό Κέντρο Βασιλίτσας. Αρκετά από αυτά τα χωριά φημίζονται και για τα παραδοσιακά πανηγύρια τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και ιδιαίτερα την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου.

Εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς χωριό είναι το Σπήλαιο, το οποίο είναι χτισμένο στους πρόποδες του όρους Σταυρός και είναι ένας από τους παλαιότερους οικισμούς της Δυτικής Μακεδονίας. Άλλο γνωστό χωριό είναι ο Ζιάκας, χτισμένο σε 900 μ. υψόμετρο με υπέροχη θέα στον Όρλιακα. Από το Ζιάκα καταγόταν ο γνωστός οπλαρχηγός Θεόδωρος Ζιάκας, από τον οποίο πήρε το όνομά του το χωριό.

Η Καλλονή, το Μέγαρο και η Καλλιράχη είναι τρία άλλα πολύ γραφικά χωριά που θυμίζουν τα μαστοροχώρια της Ηπείρου, ενώ στην νοτιοδυτική πλευρά του νομού, το Κυπουρειό, Μοναχίτι, η Κρανιά, και το απομονωμένο Μικρολίβαδο με το αλπικά τοπίο διακρίνονται για το μαγευτικό φυσικό περιβάλλον και την πλούσια χλωρίδα και πανίδα τους.

Λιγότερο γραφικά αλλά με περισσότερη ζωή σε όλη τη διάρκεια του χρόνου είναι τα χωριά που βρίσκονται στη βόρεια πλευρά του νομού. Το Σειρήνι, οι Αμυγδαλιές, το Ελεύθερο, ο Άγιος Γεώργιος, η Κιβωτός, ο Βατόλακος και η Μυρσίνα είναι μερικά από αυτά τα χωριά με ακρετούς μόνιμους κατοίκους,

Στην ανατολική πλευρά του χωριού, βρίσκονται αρκετά χωριά, όπως ο Πόρος και η Κνίδη, τα οποία υπέστησαν μεγάλες ζημιές κατά το σεισμό του 1995. Αποτέλεσμα της καταστροφής, είναι η ανακατασκευή των χωριών στο μεγαλύτερο μέρος τους. Έτσι τα χωριά αυτά μπορεί να έχασαν λίγο τη γραφικότητά τους, αλλά δεν έχασαν την ομορφιά του φυσικού τους τοπίου. Έτσι η Κνίδη, η Ιτέα, το Νησί, οι Αγαλέοι και τα κοντινά τους χωριά, χτισμένα στις όχθες του Αλιάκμονα, διαθέτουν πλούσιο φυσικό περιβάλλον. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται η Σαρακήνα και το Παλαιοχώρι, δύο από τα μεγαλύτερα κεφαλοχώρια του νομού κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.

Άλλα όμορφα χωριά του νομού είναι το Τρίκωμο ή Ζάλοβο το οποίο δημιουργήθηκε από την ένωση τριών οικισμών, το Κοσμάτι, ο Αιμιλιανός, καθώς και τα υπόλοιπα χωριά στο νότιο και νοτιοανατολικό τμήμα του νομού, τα οποία είναι και περισσότερο πεδινά. Το πιο γνωστό χωριό στην περιοχή είναι το Καρπερό, ενώ ιδιαίτερα γνωστή είναι και η κωμόπολη της Δεσκάτης, η οποία είναι αρκετά γραφική και αποτελεί ένα αυτόνομο διοικητικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο.