Μανιτάρια

Τι είναι τα Μανιτάρια

Τα μανιτάρια είναι μύκητες που αποτελούν μια πολυάριθμη ομάδα οργανισμών, το δεύτερο σε πλήθος ειδών σε άθροισμα στον πλανήτη, μετά τα έντομα και συγκροτούν ένα από τα πέντε βασίλεια. Οι μύκητες στερούνται χλωροφύλλης και αδυνατούν να συνθέσουν οργανικές ενώσεις. Είναι ετερόφωτοι οργανισμοί και παίρνουν τις απαραίτητες οργανικές ενώσεις από ζωντανούς ή νεκρούς οργανισμούς.

Αυτό που οι περισσότεροι από εμάς αποκαλούμε μανιτάρι, είναι το ορατό μέρος του οργανισμού, το καρπόσωμα, που βρίκεται πάνω από την επιφάνεια του υποστρώματος. Μέσα ή επάνω στο υπόστρωμα βρίσκεται το σώμα του μύκητα, ο θαλλός. Ο θαλλός αποτελείται από νηματοειδείς σωλήνες, τις μυκηλιακές υφές, που σπάνια φαίνονται με γυμνό μάτι και οι οποίοι παράγουν τα καρποσώματα.

Ο ρόλος τους στο οικοσύστημα

Οι τρόποι με τους οποίους οι μύκητες προσλαμβάνουν ενέργεια, είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για την οικονομία της φύσης. Ο ρόλος στην ισορροπία του κύκλου του άνθρακα και των ανόργανων αλάτων θεωρείται αναντικατάστατος. Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται η συμμετοχή στη διάσπαση της κυτταρίνης και της ξυλίνης.

Εκκρίνοντας τα κατάλληλα ένζυμα, οι μύκητες, διασπούν τις πολύπλοκες αργανικές ενώσεις σε απλά στοιχεία. Αν δεν υπήρχαν οι μύκητες και τα βακτήρια  να αποσυνθέσουν τα φύλλα που πέφτουν το φθινόπωρο στα φυλλοβόλα δάση, τα δάση θα εξαφανίζονταν από τους σωρούς  των φύλλων. Την ίδια τύχη θα είχε συνολικά ο πλανήτης μας που θα μετατρέπονταν σε ένα απέραντο νεκροταφείο ζώων και φυτών.

Συνθήκες καρποφορίας

Θεωρητικά, ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των περισσοτέρων μυκήτων είναι αυτές που συνδυάζουν υψηλές σχετικές υγρασίες σε υπόστρωμα και ατμόσφαιρα, με μικρές αποκλίσεις ανάμεσα στις μέγιστες και τις ελάχιστες θερμοκρασίες. Στην Ελλάδα τέτοιες κλιματικές συνθήκες παρατηρούνται κυρίως το φθινόπωρο. Ιδανικές συνθήκες για την καρποφορία των κορυφαίων φαγώσιμων μανιταριών προσφέρουν τα βροχερά καλοκαίρια.

Η συλλογή

Η αναζήτηση, η καταγραφή, η φωτογράφιση και η αναγνώριση των ειδών αποτελεί μια ενδιαφέρουσα ενασχόληση για το φίλο του δάσους. Ωστόσο η συλλογή των νόστιμων φαγώσιμων μανιταριών είναι το συναρπαστικό μέρος της διαδικασίας. Ταυτόχρονα προσφέρει ευκαιρία για κίνηση, για παρατήρηση και για επαφή με τις χιλιάδες μορφές ζωής που συμβιώνουν στο δάσος.

Μια διαδικασία που χαλαρώνει και αναζωογονεί, προσφέρει διέξοδο απόδρασης από τη μονοτονία της καθημερινότητας. Απαραίτητα σύνεργα του συλλέκτη είναι ο σουγιάς και ένα καλάθι. Το καλάθι επιτρέπει στα μανιτάρια να αερίζονται ενώ ταυτόχρονα τα προστατεύει από την πολτοποίηση, σε αντίθεση με την πλαστική σακούλα η οποία επιταχύνει τη σήψη.

Κόβουμε το μανιτάρι στη βάση του ποδιού. Η τομή της βάσης  δείχνει αν το υπόλοιπο καρπόσωμα είναι άθικτο ή αν έχει προσβληθεί από έντομα. Στη δεύτερη περίπτωση κόβουμε σταδιακά το πόδι σε φέτες, ώσπου να φτάσουμε στο σημείο όπου δεν υπάρχουν τρυπούλες, σημάδια από το πέρασμα των εντόμων. Σε περίπτωση που τα έντομα έχουν αχρηστέψει ολόκληρο το πόδι και έχουν προχωρήσει στο καπέλο, αφαιρούμε με το μαχαίρι και το κέντρο του καπέλου.

Αν τελικά δούμε ότι η καταστροφή έχει προχωρήσει περισσότερο, ψάχνουμε για το επόμενο μανιτάρι. Σε κάθε περίπτωση κρατούμε μόνο τα καρποσώματα που βρίσκονται σε καλή κατάσταση. Φρέσκα και με συνεκτική σάρκα. Απορρίπτουμε τα σάπια, τα ξερά και αφυδατωμένα, τα νερουλιασμένα, τα παγωμένα ή όσα βρούμε κομμένα και ξεριζομμένα.

Τα φαγώσιμα μανιτάρια

Τα άγρια, αυτοφυή μανιτάρια θεωρούνται ιδανική τροφή και η αξία ορισμένων ειδών έχει ξεπεράσει κατά πολύ και την τιμή του μαύρου χαβιαριού. Πέρα από την εξαιρετική γεύση και το μοναδικό άρωμά τους, έχουν το πλεονέκτημα να είναι απαλλαγμένα από χημικά λιπάσματα, ορμόνες και φυτοφάρμακα.

Επιπλέον, θεωρούνται κατάλληλα και για διαιτολόγιο αδυνατίσματος, αφού περιέχουν ινώδεις ουσίες (κυτταρίνη και μυκοχιτίνη) σε σημαντικό ποσοστό 0,8-7 %), ελάχιστα λίπη (0,2-0,5%) και λίγα σάκχαρα (1-1,5%). Γενικά τα μανιτάρια περιέχουν νερό σε μεγάλο ποσοστό (80-90% περίπου), πρωτεΐνες (1,5-5,5 %), μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία (0,5-1,5 %), βιταμίνες και ένζυμα. Επιπλέον σε δεκάδες είδη μανιταριών  αποδίδονται θεραπευτικές ιδιότητες.

Θανατηφόρα μανιτάρια - Φαλλοειδική δηλητηρίαση

Η πιο επικίνδυνη δηλητηρίαση που προκαλείται από μανιτάρια είναι η φαλλοειδική που προσβάλλει κυρίως το συκώτι. Αυτή η δηλητηρίαση ευθύνεται για το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων απο μανιτάρια στην Ευρώπη. Τα συμπτώματα της δηλητηρίασης εμφανίζονται μετά από 6-24 ώρες. Η έντονη διάρροια, οι εμετοί και ο κρύος ιδρώτας προκαλούν αφυδάτωση του οργανισμού.

Οι δυνατοί πόνοι στην περιοχή της κοιλιάς, η έντονη αίσθηση δίψας και η παραγωγή ελάχιστης ποσότητας ούρων, συμπληρώνουν τον κατάλογο των συμπτωμάτων, που ενδέχεται να διαρκέσουν δύο ημέρες. Συνήθως την τρίτη ημέρα υποχωρούν προσωρινά και επανέρχονται εντονότερα. Εμφανίζεται ίκτερος, ανεπάρκεια συκωτιού, βλάβη της καρδιάς, των νεφρών και του κεντρικού νευρικού συστήματος, που οδηγούν σε λήθαργο και τελικά, κατά την πέμπτη ημέρα, στο θάνατο.

Σε περίπτωση δηλητηρίασης πρέπει να μεταφέρουμε το θύμα όσο το δυνατό γρηγορότερα σε καλά εξοπλισμένο νοσοκομείο. Εννοείται πως αν από τα μανιτάρια που προκάλεσαν τη δηλητηρίαση έφαγαν και άλλα άτομα, μεταφέρονται και αυτά στο νοσοκομείο, χωρίς να περιμένουμε την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι κατανάλωση ποσότητας 50 γραμ. μανιταριού αρκεί να προκαλέσει το θάνατο.